Patronka Szkoły Podstawowej nr 236

Irena Sendlerowa (1910 – 2008)

Działaczka społeczna, która ocaliła z Holocaustu ok. 2,5 tys. żydowskich dzieci.

Urodziła się 15 lutego 1910 r. w Warszawie. W 1912 r. rodzice Janina i Stanisław Krzyżanowscy w wyniku choroby córki (koklusz) zmuszeni zostali do wyjazdu i podjęcia pracy w Otwocku. Po śmierci ojca w 1920 r. matka z córką wyjeżdżają do Warszawy. Matka Ireny robi na zamówienie kwiaty z papieru i haftuje serwety. Mimo pomocy braci Janiny żyją w biedzie.
W 1931 r. młodziutka Irena wychodzi za mąż za Mieczysława Sendlera, studenta filologii klasycznej Uniwersytetu Warszawskiego, aby jak najszybciej uniezależnić się od pomocy rodziny. Z mężem rozdziela ją wojna – on spędza te lata w oflagu w Woldenbergu, ona – w konspiracji.

Na początku lat 30 Irena studiuje polonistykę na Uniwersytecie Warszawskim. Działa w lewicującym Związku Młodzieży Demokratycznej. Na wykładach stoi – na znak protestu wobec getta ławkowego dla Żydów. Skreśla w indeksie stempel z literą A oznaczający aryjskość. Zawieszają ją za to w prawach studentki. Wstępuje do PPS, kończy studia, ale nie może dostać pracy w żadnej warszawskiej szkole z powodu opinii z uniwersytetu.

Wojna zastała ją na stanowisku opiekunki środowiskowej w Wydziale Opieki Społecznej Zarządu Miasta Warszawy. Na podstawie fałszywych dokumentów opieka pomagała ok. 3 tys. Żydów.
W 1942 r. rozpoczęły się masowe wysiedlenia, Irena zostaje kierowniczką referatu dziecięcego w Radzie Pomocy Żydom „Żegota”, przyjmuje pseudonim „siostra Jolanta„. Zadaniem głównym jest wyprowadzenie jak najwięcej Żydów, a przede wszystkim dzieci żydowskie, poza mury getta. Wyprowadzane dzieci z getta, były umieszczane w polskich rodzinach, sierocińcach i klasztorach w Warszawie, Turkowicach i Chotomowie.

Aresztowana przez gestapo w1943r., torturowana, cudem – dzięki łapówce dla Niemca -ocalała. Po ocaleniu z egzekucji Irena ukrywa się ale znów działała w Żegocie. Nawet nie mogła przyjść na pogrzeb matki wiosną 1944 r.
Od powrotu z Pawiaka z obawy przed rewizją, prowadzoną kartotekę uratowanych dzieci (prawdziwe nazwisko żydowskiego dziecka, obecne, zaszyfrowany adres zamieszkania) wkładała zawsze do butelki i zakopywała w ogródku willi przy Lekarskiej 9. Po wojnie Irena przekazała kartotekę Adolfowi Bermanowi, który w Żegocie był sekretarzem, a od 1947 r. – przewodniczącym Centralnego Komitetu Żydów w Polsce. Komitet odbierał dzieci od tymczasowych rodzin i umieszczał we własnych zakładach, a potem wysyłał do Izraela. W ten sposób dzięki Sendlerowej i jej współpracownikom uratowano od śmierci 2500 dzieci.

W 1965 roku Instytut Yad Vashem w Jerozolimie przyznał jej tytuł Sprawiedliwego Wśród Narodów Świata, a w 1991 roku otrzymała honorowe obywatelstwo Izraela. Była przykładem dla wszystkich ludzi na całym świecie. 2006 została nominowana do Pokojowej Nagrody Nobla.

Po wojnie Irena Sendlerowa pracowała w Opiece Społecznej, szkole medycznej, Ministerstwie Zdrowia. Wyciągała z nędzy tzw. gruzinki – dziewczęta, które w gruzach Warszawy oddawały się prostytucji. Organizowała dla nich Dom Pomocy w Henrykowie. Tworzyła domy dla sierot i starców. Poradnie życia rodzinnego. Dzienne pogotowia dla dzieci. Szkoliła opiekunów społecznych. Przeszła na emeryturę w 1967 r., ale do 1984 r. pracowała jeszcze w szkolnej bibliotece.

Podczas Powstania Warszawskiego poznaje Stefana Zgrzembskiego, za którego wychodzi za mąż po wojnie. Był działaczem PPS, przed wojną skończył prawo na Uniwersytecie Warszawskim. Po wojnie był nauczycielem, uczył historii w szkole. W 1957 r. odszedł od rodziny. W wieku 49 lat umiera na skutek wylewu.
Irena Sndler miała troje własnych dzieci, ale dwoje nie żyje. W 1949 r. ciężarną Irenę przesłuchiwano na UB. Jej synek urodził się za wcześnie i umiera po kilku tygodniach. W 1963 r. dwunastoletni syn Adam przechodzi zakażenie krwi i śmierć kliniczną, którą przeżył. Jednak zakażenie uszkodziło mu zastawki. Badania w Szwecji opłacili przyjaciele Ireny, Żydzi. Potrzebna była operacja, lecz Adam nie mógł się na nią zdecydować. Umarł nagle we wrześniu 1999 r. Miał czterdzieści osiem lat, był absolwentem bibliotekoznawstwa. Córka Janka Zgrzembska, urodziła się dwa lata po wojnie. W 1967 r. córka Ireny zdaje egzamin na polonistykę na Uniwersytecie Warszawskim. Nie zostaje przyjęta ze względu na przeszłość matki – pomoc Żydom. Janka kończy studia zaoczne.

Irena Sendlerowa zmarła 12.V. 2008 r. w wieku 98 lat. Pochowano ją na warszawskich Powązkach w rodzinnym grobie, obok matki.